موضوع این نوشتار نگاهی است به حدیث سلسة الذهب، حدیث کوتاهی که امام رضا(ع) به هنگام خروج از شهر نیشابور در ازدحام مردم و درخواست ایشان بیان فرمود. مسئله اصلی و سؤال اصلی این است که پیام حدیث چیست؟

مقالات متعددی در زمینه بررسی این حدیث نگاشته شده که بیشتر از نگاه نظر سندشناسی به آن نگریسته شده است. نویسنده در این کوتاه مقال به این نتیجه رسیده که ضرورت دارد با نگاهی کارکرد گرایانه به حدیث پرداخته شود و اینکه امام رضا(ع) با سیره عملی و علمی خود نشان داد، مشکل اصلی جامعه مسلمانان در آن روزگار دور شدن مردم از توحید بود، مشکلی که همچنان می تواند همه جوامع اسلامی را با چالش های جدّی روبه رو نماید.

به گفته پاره ای از تاریخ نگاران، بیست و چهار هزار محدث قلم به دست به رهبری ابوزرعه و محمد بن اسلم طوسی دو امام بزرگ حدیث، این حدیث را از امام شنیدند و ضبط کردند که آن حضرت فرمود: حدیث کرد مرا پدرم بنده صالح موسی بن جعفر (ع) از جعفربن محمد(ص)، از ابوجعفر محمد بن علی(ع) باقر علم انبیاء از علی بن حسین سید العابدین از سید جوانان بهشت حسین(ع) از علی بن ابی طالب از پیغمبر(ص) که فرمود: شنیدم از جبرئیل که فرمود: «انا اللّه لا اله الّا انا وحدی؛ عبادی فاعبدونی ولیعلم من لقینی منکم بشهادة:انّ لا اله الا اللّه مخلصاًبها انه قدد خل حصنی امن من عذابی.» مردم وقتی این روایت را می شنیدند گفتند فرزند رسول خدا چیست شهادت خالص برای خدا که فرمود: پیروی از خدا و رسول خدا و پذیرش ولایت اهل بیت رسول. این حدیث با متن های متفاوت دیگری نیز روایت شده از جمله: الایمان حصنی...، لا اله الا اللّه اسمی من اقر لی بالتوحید دخل حصنیو حسب برخی از منابع و روایت ها آن گاه که امام این حدیث را مطرح کرد، گویا کاروان چند لحظه ای به حرکت درآمد که ناگهان آن حضرت بانگ برآورد، بشروطها و انا من شروطها، یعنی آنچه من بر شما روایت از پدرانم و رسول اللّه(ص) روایت کردم، مشروط به اصل تعیین کننده ای است که اینک در عصر شما من نماینده آن هستم. اگر قرار باشد در جامعه مسلمانان توحید عینیت پیدا کند و مناسبات آن بر مبنای یگانگی خداوند تنظیم شده باشد، بدون حضور ولی اللّه امکان پذیر نیست.

امام رضا(ع) در برابر این شور و هیجان و حدیث خواهی، سخنی فرمود که به حدیث سلسلة الذهب شهرت یافت. در اعتبار این حدیث هیچ گونه شبهه ای وجود ندارد گرچه با متن ها و عبارات اندکی متفاوت در کتب تاریخی و حدیثی نقل شده است. همه ابزار و اسباب یک حدیث معتبر در آن جمع شده، محدثین شیعه و سنی به آن توجه ویژه ای دارند و در منابع و کتب خود نقل کرده اند.

پژوهش های متعددی از سوی پژوهشگران و کارشناسان در مجلات معتبر علمی انتشار یافته که در این جا به یکی از مقالات اشاره می شود. در این مقاله بحث نسبتاً مستوفایی پیرامون سند و نظرگاه های عالمان و محدثان شیعی و سنی درباره این حدیث ارائه شده از جمله می نویسد که:

این حدیث 1. قدسی 2. متواتر 3.مسلسل 4. مسند می باشد.